Eski tarihçilerin yazdıklarına baktığımızda, son 2000 yılda, İstanbul Boğazı’nın tamamen veya kısmen donduğu, veya Karadeniz’den sürüklenen buz kütleleri ile kaplandığı 40 TANE kış mevsiminin yaşanmış olduğu bilgisine ulaşıyoruz (İngilizce makaleye link, referans en altta).
Bu kışlardan 12 tanesinde, Boğaz’ın TAMAMEN DONDUĞU yazılmıştır. Fakat, hem eski zaman tarihçilerinin abartma huylarının olduğunu, hem de Boğaz’ın tamamen donmasının son 10 bin yılın iklim şartlarında ÇOK ZOR olduğunu bildiğimizden, bu bilgiye şüpheyle yaklaşabiliriz. Öte yandan, elimizde o çok eski günlerden bir fotoğraf veya video bulunmadığı için, gerçekte ne olduğunu bilmemiz imkansızdır. Eski iklim ve hava durumu çalışmalarında “kesin” bilgiye ulaşmak mümkün değildir.
Donma ve/veya buz sürüklenmesi olayının, ortalama olarak, bir yüzyıl içerisinde 2 defa gerçekleştiği söylenebilir. 1900’lü yıllarda da, buz kütlelerinin Tuna Nehri’nden çıkarak Karadeniz üzerinden Boğaz’a sürüklenmesi hadisesinin 2 defa (1929 ve 1954 kışlarında) meydana geldiği biliniyor. Bu bilgi de, tarihsel istatistikle (yüzyılda 2 defa) örtüşmektedir.
Ne var ki bu bilgi, Boğaz’ın her yüzyıl içinde iki defa buzlarla kaplanacağı sonucunu çıkarmamıza yetmez. Tarihte, bu olayın daha sık gerçekleştiği dönemlerin yanı sıra, uzun süre hiç gerçekleşmediği dönemler de olmuştur. İklim, kendi doğal değişkenliği olan bir sistemdir: Son 2000 yıl içerisinde de görece daha soğuk ve daha ılık periyotlar vardır.
Günümüzde yaşadığımız “insan kaynaklı küresel ısınma” da, Boğaz’ın buzla kaplanma istatistiklerini elbette etkileyecektir. Günümüzün (ve yakın geleceğin) iklim şartlarında böyle bir hadisenin gerçekleşme olasılığının, son 2000 yılın ortalamasına nazaran düşük veya çok daha düşük olduğunu söyleyebiliriz.
Konuyla ilgili olarak, OMÜ Meteoroloji Bölümü’nde 2018 yılında Veri Analizi dersinde sorulan (kurucumuz Ozan Mert Göktürk’ün hazırladığı) sınav sorusunu yukarıda görmektesiniz. Sadece tarihsel istatistikleri kullanarak yapılan modelleme bizi, Boğaz’ın önümüzdeki 100 yıl içerisinde, büyük olasılıkla, en az 1 kere de olsa donacağı sonucuna götürmektedir, ama bu modelleme ne iklimin doğal değişkenliğini ne de insan kaynaklı küresel ısınmayı göz önüne aldığından, son derece yanıltıcı olacaktır.
Referans:
Yavuz V., Akcar N., Schlüchter C. (2007) “The frozen Bosphorus and its paleoclimatic implications based on a summary of the historical data.” In: Yanko-Hombach V., Gilbert A.S., Panin N., Dolukhanov P.M. (eds) The Black Sea Flood Question: Changes in Coastline, Climate, and Human Settlement. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-5302-3_26