Havadelisi.com geleneksel kış tahmini ile karşınızdayız.
Halk Özeti (Lord değilseniz okuyun):
- Türkiye’de 2024 kışının ilk yarısının (Ocak ortasına, belki sonuna kadar) inişli çıkışlı sıcaklıklarla, ama daha ziyade güneyli rüzgarların etkisinde, genellikle ılık geçmesini bekliyoruz. Güney, iç ve batı bölgelerimizde bol yağış olacak. Yani Kasım ayı boyunca gördüğümüz yağışlı havaların devam edeceğini, ve uzun süren kuraklığın etkilerini azaltacağını tahmin ediyoruz. Ege ve Akdeniz’de yerel olarak aşırı yağış ve sel riski de mevcut.
- Kışın ilk yarısında, Trakya hariç, sıcaklık ortalamaları mevsim normallerinin üzerinde kalacaktır – fakat bu, havanın hiç soğumayacağı anlamına gelmiyor. Özellikle ülkenin kuzeybatısını etkileyecek soğuk hava atakları olacak; Trakya’da, iç bölgelerde ve Toroslar’da yoğun kar yağışları da görülebilecektir. Ne var ki bu soğuk havaların (ve kar örtüsünün) kalıcı olmayacağını, gecikmeden gelecek lodoslu/ılık + yağışlı bir sistemle süpürüleceğini düşünüyoruz.
- Kışın ikinci yarısında da (Ocak ortasından [belki sonundan] itibaren Mart sonuna kadar), benzer bir örüntünün (paternin) hakim olacağını, fakat hem soğuk atakların sıklığının ve süresinin artacağını, hem de etki alanının Türkiye’nin iç ve doğusuna doğru daha fazla genişleyeceğini tahmin ediyoruz.
- Ocak sonuna doğru, Şubat’ta ve Mart’ta, İstanbul gibi sahil şehirlerini de etkileyecek, Balkan kökenli, bol karlı, siklonik sistemlerin gelmesi yüksek olasılıktır (2004, 2006, 2017 tarzı). Deniz etkisiyle kar (DEK) sistemlerinin ağırlığı bu kış azalacak olmakla birlikte, sistem sonu kısa süreli DEK periyotları da mümkündür.
- Kışın ikinci yarısında da sıcaklıklar yine inişli çıkışlı seyredecek olmakla birlikte, soğuk atakların süresinin artması neticesinde ortalama sıcaklıklar normaller civarına inecektir. Güney Ege ve Batı Akdeniz kışın ilk yarısına nazaran daha kuru, Orta ve Doğu Karadeniz daha yağışlı olacaktır. Kış mevsiminin, son yıllardaki eğilime uygun olarak uzayacağını ve Mart ayını da içine alacağını düşünüyoruz.
- Kayak merkezlerinde, bol yağışlı olacağı için bol karlı, ama sık gelecek güneyli rüzgarlardan ötürü erime riskinin de yüksek olacağı bir kış öngörüyoruz. Küresel ısınma şartlarında güneyli hava akımına maruz kalan yerlerde sıcaklıklar maalesef çok fazla yükselme eğiliminde oluyor (mevsimlik tahminlerde ortalama sıcaklıkların hep normalin üzerinde gözükmesinin nedeni de bu).
TEKNİK ÖZET
- Kurumsal tahminlerde de, bizim yaptığımız analog tahminlerde de bol yağışlı bir kış olacağı net şekilde görülüyor. Hali hazırda içinde bulunduğumuz Kasım ayı da son yılların en yağışlısı zaten.
- Özellikle kışın ilk yarısında negatife meyilli bir NAO endeksi bekleyebiliriz. Kışın ikinci yarısında ise hafif pozitif ve nötr bir seyir daha mümkün görünüyor.
- İzlanda alçak basınç merkezleri kıta içerisine sık sık hareket edecektir.
- Türkiye’nin de bulunduğu enlemlere inmesi muhtemel sistemlerin çoğunluğu kuzeybatılı akışlı olacaktır, ve bu sistemlerin çoğunun ilk durağı Adriyatik Denizi olacaktır.
- İskandinavya ve Orta Avrupa-Balkanlar civarı mevsim normallerinin altında seyredebilir ve son senelerin en sert kışlarından birisini yaşayabilirler.
TEKNİK AYRINTILAR
Bitmek bilmeyen, bunaltıcı bir yazdan sonra, imdadımıza Eylül ve Ekim yetişir dedik ancak onlar da eski sonbaharları çok arattı. Orta ve Doğu Avrupa’ya yerleşen ısrarcı yüksek basınç yüzünden hem sıcak havalar hem de kuraklı yakamıza yapıştı.
Eylül ve Ekim Ayları Basınç Yerleşimleri
Kasım ayında ise Atlantik’ten peş peşe Avrupa’ya dalan alçak basınç merkezleri sayesinde tüm Türkiye’de bol yağış görüldü. Ancak bu alçak basınçların çoğunlukla sıcak tarafında kaldığımız için genellikle lodos ve mevsim normallerinin çok üzerinde sıcaklıklar yaşadık.
Kasım Ayı Basınç Yerleşimleri
Kasım Ayı Sıcaklıklarının Normalden Farkı
Geçmişte sonbaharın sıcak geçtiği senelerde, takip eden kışların sıcaklıklarının normalden farkına bakalım.
Normallerin 1 derece ve üzerinde sıcak geçen sonbaharları takip eden kışlar da, büyük bir oranda normallerin üzerinde sıcaklıklarda seyretmiş. Toplam 18 kıştan sadece 2 tane istisna çıkmış. Onlar da 21 yıl önce ve ve 57 yıl önce gerçekleşmiş. Dolayısı ile bu sene çok soğuk bir kış beklemek biraz hayalcilik olabilir.
Basınç dağılımlarına baktığımızda ise, bu seneki gidişata benzer olarak, geçmişte Eylül ve Ekim aylarında Orta Avrupa’da konumlanmış yüksek basınçlı yılları bulduk ve bu yılları tam tersi olarak alçak basınçlı yıllardan çıkararak takip eden kış için farkını bulduk.
Sonuç olarak ise negatif Arktik Salınım (AO), İspanya civarına yerleşmiş Azor Yüksek basıncı ve Doğu Avrupa üzerine sızma yapan İzlanda alçak basınç sistemlerini görüyoruz.
Küresel Deniz Suyu Sıcaklıkları Dağılımları: 4 Yıl Sonra Gelen El Nino Kışı
22 Kasım itibariyle deniz suyu sıcaklıklarının normalden farkı haritası aşağıda şekilde. Dikkatimizi çeken üç nokta var. Uzun yıllardan sonra kendisini gösteren El Nino, Kuzey Pasifik’te negatif PDO ve Kuzey Atlantik’te Pozitif Atlantik Üçkutbu.
Küresel modellerin mevsimlik tahminlerine de bakalım. Multi Sistem Modeli (Yani tüm mevsimlik tahminlerin ortalamaları) mevcut deniz suyu sıcaklık dağılımına paralel bir öngörü vermiş. O zaman yukarıda tespit ettiğimiz 3 hadise üzerinden araştırmaya devam edebiliriz.
1- Kuvvetli El Nino
Üç kış üst üste süren La Nina, 2023 ilkbaharında yerini El Nino’ya bıraktı. El Nino hadisesinin Avrupa üzerinde direkt etkileri olmamakla beraber küresel sıcaklıkları arttırdığını yapılan çalışmalardan biliyoruz.
2- Negatif PDO (Pasifik On Yıllık Salınımı)
Pasifik On Yıllık Salınımı, Kuzey Pasifik’teki su sıcaklıkları dağılımını ve dolayısı ile basınç örüntülerini kontrol eden, El Nino gibi uzun ömürlü bir salınımdır. Bu salınımla ilgili detaylı bilgilere eski mevsimlik tahminlerde değinmiştik.
Yukarıdaki tabloda göreceğiniz üzere bu sene PDO endeksindeki gidişat negatif. Yani Doğu Pasifik (ABD Batısı) daha soğukken, Batı Pasifik daha sıcak (Doğu Asya). Ancak burada tuhaf bir nokta yakalıyoruz. PDO ve ENSO (El Nino / La Nina) genellikle paralel hareket ederler. Yani El Nino genellikle Pozitif PDO ile, La Nina ise Negatif PDO ile birlikte seyreder. Tabloda görüldüğü üzere, son dönemlerdeki El Nino hadiselerinde de PDO endeksi pozitif seyretmiş. Yani nadir görülen bir durum var.
Buradan yola çıkarak bu konuda bazı makalelere göz attık ve aşağıdaki sonucu bulduk. El Nino ile PDO negatif fazı çakışırsa Grönland civarında bir yüksek basınç, yani negatif NAO endeksine bir meyil olduğu ortaya çıkıyor.
500 HPA Yükseklikleri (El Nino + Negatif PDO)
Aşağıdaki haritada Aralık-Ocak-Şubat aylarında Avrupa’da negatif 500 hPa anomalilerini görüyoruz. Buna bakarak El Nino ve Negatif PDO bir araya geldiğinde Türkiye’de kışın normalden ılık geçme olasılığının yüksek olduğunu gösteriyor.
Palmer Kuraklık Şiddeti Endeksi (El Nino + negatif PDO)
Aşağıdaki haritadaki renkli daireler %90 güven seviyesinden daha büyük kuraklık değişikliklerini göstermektedir. Yani Türkiye’nin de bulunduğu Güneydoğu Avrupa’da yağış bol olarak göze çarpıyor.
3- Pozitif Atlantik Üçkutbu
Eski mevsimlik tahminlerimizde yararlandığımız başka bir veri de buydu. Atlantik Okyanusu su sıcaklıkları dağılımını incelediğimizde, orta enlemlerde (ABD güney doğusundan İngiltere civarlarına kadar) normalden serin sular, Grönland ve Arktik civarında ise normalden sıcak sular görülüyorsa bu durum “Positive Atlantic Tripole” ya da Türkçeleştirirsek Pozitif Atlantik Üçkutbu olarak nitelendiriliyor. Bunun tersi olduğunda ise Negatif Atlantik Üçkutbu deniliyor. Aşağıdaki haritalarda ne demek istediğimizi görebilirsiniz.
Mevcut deniz suyu sıcaklıklarına ve uzun vadeli tahminlere baktığımızda Atlantik Üçkutbunun bu kış pozitif faza yakın seyredeceği görülüyor.
Deniz suyu sıcaklıkları ile ilgili bütün verileri harmanladığımızda negatif NAO endeksine bir meyil var diyebiliriz. Bu da Avrupa Kıtası’nın, dolayısıyla Türkiye’nin kışı açısından çok önemli bir veri.
QBO Endeksi (2024 Kışı Doğulu)
“Hemen hemen iki yıllık” salınım, yani QBO, tropikal stratosferde 28–30 ay civarında bir periyotla gözlemlenen bölgesel rüzgarlardır. Doğulu ve batılı olarak ikiye ayrılırlar. Bu veriyi de daha önce birçok kez kullanmıştık. Yine kullanıyoruz. Aşağıdaki grafikte bu senenin gidişatını görebilirsiniz.
Halihazırda batılı yani pozitif olarak seyreden QBO endeksi, sonbaharla beraber zayıflama eğilimine girerek negatif faza geçebileceğinin sinyalini vermiş. Kasım ayı itibariyle halen negatif faza geçiş olmadı ancak eski senelerle karşılaştırdığımızda doğulu yani negatif faza geçiş olacağını söyleyebiliriz.
Peki doğulu QBO fazı bize ne sinyali verir? Aşağıda sizler için bir harita hazırladık. Doğulu fazla geçen kışlara ait 500 hPa jeopotansiyel yüksekliklerini, batılı fazla geçen senelerden çıkardık.
Yukarıdaki bu haritaya göre doğulu faz ile geçen kışlarda hafif negatif NAO ve Orta Avrupa Balkanlar civarında 500 hPa yüksekliklerinde düşüş göze çarpıyor. Yani Orta Avrupa’ya soğuk akışı QBO doğulu fazında daha bol olmuş diyebiliriz.
Ayrıca 2015 Kışı için yaptığımız mevsimlik tahmin içerisinde de bazı araştırmaları kaynak gösterip doğulu QBO fazının negatif AO ve NAO ile daha fazla ilişkili olduğundan bahsetmişiz. Buradan inceleyebilirsiniz.
QBO konusunu kapatmadan önce bir de El Nino ve doğulu QBO çakıştığı senelerde 500 hPA anomalileri nasıl gerçekleşmiş onu kontrol etmek istedik. Şu sonuç çıktı:
Burada NAO endeksinin hafif pozitif seyrettiğini, bu yüzden Azor Yüksek Basıncının güney enlemlere inen soğukları biraz daha doğuya, yani Türkiye civarına indirdiğini görebiliyoruz. Çok kuvvetli bir korelasyon olmasa da eklemeye değer bulduk.
Kurumsal Tahminler
1- Ani Stratosfer Isınması (Sudden Stratospheric Warming, SSW) İhtimali
Troposferdeki batı-doğu doğrultulu rüzgarların (zonal wind) eğilimi için tahmin yapan altı kurumun Kasım ayında sundukları tahminler aşağıdaki görselde birleştirilmiş olarak mevcut.
Bu verilere göre iki-üç kurum kutbi girdapta zayıflamalar verse de tam bir dağılma görünmüyor. Son iki senedir ani stratosfer ısınmaları yer değiştirme şeklinde gerçekleşiyor. Şu da bir gerçek ki çoğu ani stratosfer ısınması Türkiye’nin işine pek gelmiyor, arktik salınım aşırı negatife meylederek soğukları Batı Avrupa’ya çekiyor.
2- 500 hPa, Sıcaklık ve Yağış Anomali Haritaları
Burada geçmiş yıllardaki tahminleri ve bu seneki Kasım tahminleri iyi olan, bize göre tutarlılığı en yüksek olan 4 mevsimlik tahmin seçiyoruz.
2.1 – ECMWF
2.2 – Met Office
2.3 – CMCC
2.4 – CANSIPS
Yukarıdaki haritalara göre ortak nokta, Türkiye’nin Aralık – Ocak – Şubat aylarından normalden sıcak ancak yağışlı bir kış geçireceği olarak göze çarpıyor. Ancak Met Office ve CMCC tahminlerinde İskandinavya’nın batısından Balkanlar’a doğru soğuk kaçakları olacağının sinyali de var.
TEKNİK ÖZET
- Kurumsal tahminlerde de, bizim yaptığımız analog tahminlerde de bol yağışlı bir kış olacağı net şekilde görülüyor. Hali hazırda içinde bulunduğumuz Kasım ayı da son yılların en yağışlısı zaten.
- Özellikle kışın ilk yarısında negatife meyilli bir NAO endeksi bekleyebiliriz. Kışın ikinci yarısında ise hafif pozitif ve nötr bir seyir daha mümkün görünüyor.
- İzlanda alçak basınç merkezleri kıta içerisine sık sık hareket edecektir.
- Türkiye’nin de bulunduğu enlemlere inmesi muhtemel sistemlerin çoğunluğu kuzeybatılı akışlı olacaktır, ve bu sistemlerin çoğunun ilk durağı Adriyatik Denizi olacaktır.
- İskandinavya ve Orta Avrupa-Balkanlar civarı mevsim normallerinin altında seyredebilir ve son senelerin en sert kışlarından birisini yaşayabilirler.