Meteorolojik kışın başlamasına 10 gün kala, artık geleneksel hale gelen kış tahminimiz ile siz sayın takipçilerimizin karşısındayız. Gerçekleşecek olana en yakın tahmini yapmak için yine onlarca veriyi ve tahmini inceledik, makaleler okuduk, yerli ve yabancı bilim insanlarını, forumları takip ettik. Artık tahminimiz hazır, bundan sonra herkes susacak hava konuşacak! :)
Özet:
- Geçen yıla nazaran, ülkenin batısında meteorolojik olarak daha az aktif, dolayısıyla daha az yağışlı, daha az rüzgarlı, daha çok sisli bir kış öngörüyoruz. Sıcaklıklar yine, üç ayın ortalaması göz önüne alındığında, ‘normal’den (yani siz bunu “eski kışlar”dan olarak okuyun) yüksek olacak.
- Bununla birlikte, batı bölgeleri ara ara ziyaret edecek yağışlı sistemler hem kışın çok kurak geçmemesini sağlayacak; hem de Marmara ve Kuzey Ege Kıyıları gibi alçak yerlere bile örtü yapacak bir iki karlı periyodun (2015’tekiler kadar sert olmasa bile) yaşanmasını sağlayacak.
- Karadeniz Bölgesi’nde (özellikle orta ve doğu kesimlerinde), ayrıca İç Anadolu’nun doğusu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ise karşımıza daha farklı bir tablo çıkacak. Karadeniz ve Doğu Akdeniz üzerinden nispeten sık gelecek ve çoğu zaman soğuğun da eşlik edeceği yağışlı hava sistemleri nedeniyle bu saydığımız bölgelerin normalin üzerinde kar yağışı almasını ve özellikle iç taraflarında kar örtüsüyle birlikte ayaz gecelerin sayısının epey artmasını bekleyebiliriz. Ülkenin doğu yarısındaki 1000 metre üzeri yerleşimlere yağışların büyük kısmı kar olarak düşecek (zaten ‘normal’i de budur).
Hatırlatma: Mevsimlik tahminler, mevsimin genel karakteri (ortalamada nasıl olacağı) ile ilgili bilgi verir; -ortalamada- normalden çok soğuk geçen bir kışta kar yağışı gayet az olabileceği gibi (örneğin, Türkiye’nin önemli bir kısmı için, 2008 kışı); normalden ılık geçen, ama karın yağınca sağlam yağdığı kışlar da olabilir (Örneğin, İstanbul için, 2015 kışı).
Süper El Nino
Küresel iklimi etkileyen en önemli faktörlerden birisi olan El Nino Güneyli Salınımı (El Nino Southern Oscillation), içinde bulunduğumuz aylar içerisinde iyice güçlendi ve 1983 ile 1998’den sonra yakın geçmişteki üçüncü Süper El Nino olarak tarihteki yerini aldı.
El Nino’nun Avrupa Kıtasına genellikle sınırlı bir etkisi olduğundan geçmiş yıllardaki mevsimlik tahminlerimizde bu konuya fazla değinmiyorduk, fakat içinde bulunduğumuz Süper El Nino’nun etkileri tüm dünyada ciddi biçimde hissediliyor ve önümüzdeki aylarda da hissedilecek, bu yüzden bu seneki tahminde El Nino’yu ve küresel deniz suyu sıcaklıklarını biraz kurcalıyoruz.
Bilim insanları yaptıkları araştırmalarda El Nino’nun okyanus suyu sıcaklıklarına olan etkisinin ağırlıklı olarak iki farklı dağılım gösterebileceğini keşfediyorlar ve birisini bildiğimiz El Nino olarak, diğerini ise El Nino-Modoki olarak tanımlıyorlar (aşağıda).
Klasik El Nino ve El Nino Modoki’nin dünyadaki deniz suyu, yer seviyesi hava sıcaklığı ve yağış anomalilerine yaptığı düşünülen artı ve eksi yönde katkılar… Mavi tonlar negatif, kırmızı tonlar pozitif katkıları gösteriyor.
El Nino’nun bu iki farklı türü hem Pasifik’teki hem de Atlantik’teki su sıcaklıkları dağılımında kolayca fark edilebiliyor. Yukarıdaki haritadan da görüleceği üzere, klasik El Nino -diğer etkenler de aynı yönde etki ettiğinde- Avrupa’da normalden daha soğuk bir kışa sebep olabiliyorken, El Nino Modoki daha ılık kışlara sebep olabiliyor.
Peki 2016 Süper El Nino’su klasik mi yoksa Modoki mi? Bunun cevabını bulmaya çalışalım. İçinde bulunduğumuz Kasım ayındaki son deniz suyu sıcaklıkları dağılımını aşağıdaki haritada görebilirsiniz. Ekvatoral Pasifik’te klasik El Nino’ya daha yakın bir dağılım dikkat çekerken, Kuzey Pasifik’te ve Türkiye iklimini doğrudan etkileyen Atlantik’te El Nino Modoki benzeri bir dağılım görüyoruz.
Burada özellikle dikkat edilecek nokta, Atlantik Okyanusu’nda Grönland’ın güneyinde yaklaşık 1-1.5 senedir süregelen bir soğuk bölge olması. Bundan tam bir sene önceki haritaya (aşağıda) baktığımızda da Atlantik su sıcaklıkları ile Avrupa’yı çevreleyen denizlerdeki ve Hazar Denizi’ndeki su sıcaklığı dağılımının geçen sene ile çok benzer olduğunu görebiliyoruz.
Peki daha önceki Süper El Nino’larda durum neymiş, ona da bir göz atalım. 1982 sonbaharındaki su sıcaklıklarını 1997 sonbaharından çıkardığımızda aşağıdaki görüntüyü elde ediyoruz. İki Süper El Nino arasında gece ile gündüz kadar fark var. Pasifik’in doğusundaki ve Atlantik’teki su sıcaklıkları farkı 1983 El Nino’sunu Modoki, 1998 El Nino’sunu ise klasik olarak tanımlamamızı sağlıyor.
Dünyada söz sahibi olan tüm tahmin kurumları, Atlantik Okyanusu’ndaki mevcut su sıcaklıklığı dağılımının, bu kış boyunca yukarıda bahsettiğimize benzer şekilde devam edeceği konusunda hemfikir. Buradan elde edeceğimiz çıkarım çok önemli, biz 2016 kışı tahminini yaparken birçok yerli/yabancı tahminci/tahmin sitesi gibi 1997-1998 El Nino koşullarını değil, 1982-1983 El Nino koşullarını (hatta 2015 kışı) baz almayı daha doğru buluyoruz.
Bir sağlama yapalım; 2015, 2014, 1997 ve 1982 sonbaharındaki basınç yerleşimlerini inceleyip bir ipucu yakalamaya çalıştığımızda karşımıza aşağıdaki tablo çıkıyor. Modoki El Nino dağılımına yakın olan tüm sonbaharlarda (2015, 2014, 1982) Orta Avrupa’da bir yüksek basınç hakimiyetine rastlıyoruz, klasik El Nino’da ise (1997) Orta Avrupa’da derin bir alçak basınç hakimiyeti var.
Bizim bu seneki gidişatla benzer bulduğumuz 2015 ve 1983 kışlarında ise basınç yerleşimi aşağıdaki şekilde olmuş. Atlantik’te baskın bir Azor ve Pozitif NAO…
———————
Ekim Ayı Avrasya Kar Örtüsü
Geçmiş yıllardaki mevsimlik tahminlerimizde AO endeksinin alacağı değeri tespit etmek için Ekim Ayı Avrasya Kar Örtüsü’nü kullanmıştık. Geçen sene bu veri ciddi bir hüsran yaratmış olsa da, bilimselliği göz ardı edilemeyeceğinden bu seneki tahminimizde yine kullanıyoruz. Teorinin nasıl çalıştığını buradan inceleyebilirsiniz. Özetle; ekim ayında Avrasya’da bulunan kar örtüsünün miktarı ve bunun yayılma hızı, takip eden kıştaki Arktik Salınım endeksi ile yüksek bir ilgileşim (korelasyon) gösteriyor. Buna göre, ekim ayındaki kar örtüsü ne kadar fazlaysa ve örtü ne kadar hızlı yayılıyorsa, takip eden kıştaki ortalama Arktik Salınım endeksi da genellikle (her zaman değil) bir o kadar negatif oluyor.
Rutgers Üniversitesi Kar Laboratuvarı verilerine göre, geride bıraktığımız Ekim ayının son haftasında Avrasya Kar Örtüsü alanı, kendi normallerinin oldukça üzerine çıktı ve kar örtüsü daha fazla alana yayıldı.
Yukarıdaki tabloya göre;
- Ekim ayı Avrasya kar örtüsü, bize bu kışın ortalama AO endeks değerinin negatif olabileceğini söylüyor.
- Endeks negatif olmasa bile ortalamada aşırı pozitif bir değer (+1 üzeri) alması da çok düşük bir ihtimal.
———————
QBO (Quasi-Biennial Oscillation, Hemen Hemen İki Yıllık Salınım)
“Hemen hemen iki yıllık” salınım, yani QBO, tropikal stratosferde 28–30 ay civarında bir periyotla gözlemlenen bölgesel rüzgarlardır. Doğulu ve batılı olarak ikiye ayrılırlar.
Bu veriyi ilk olarak 2012-2013 kışı öncesinde yaptığımız mevsimlik tahminde gündeme getirmiş ve hava delileri arasında efsaneleşmiş “2000’li yılların çift sayıya denk gelen karlı kışları” uğurunun, 2013 kışı ile beraber artık tek sayılı kışlara kayabileceğinden bahsetmiştik. Nitekim tek sayıya denk gelen 2013 ve 2015 kışları ülkemizde genel olarak karlı geçmiş, 2014 ise gerek kuraklığı gerek karsızlığı ile tüm hava delileri için unutulmaz bir hüsran olmuştur. Peki bu ilginç endeks bu sene nasıl ilerliyor? Endeks şu anda aşırı pozitif bir değerde seyrediyor ve 2016 kışı boyunca çok büyük ihtimalle aşırı pozitif seyredecek. Bu endeksin kuvvetli pozitif değerde seyretmesi her zaman olmasa da genellikle Pozitif NAO ile ilişkilendiriliyor. (Burada ve burada)
Aşağıdaki tabloda QBO endeksinin aynı bu sene gibi bir yıl içinde kuvvetli negatif değerden kuvvetli pozitife geçtiği benzer yılları görebilirsiniz.
Yukarıdaki tabloya göre stratosferdeki bu ani değişimin yaşandığı yılların içinde, Türkiye’nin batısında hemen hiç kar yağmayan ama Karadeniz’le Doğu’da gayet karlı olan 2007 kışıyla beraber; 1964, 1972 ve 1976 gibi ülke genelinde soğuk ve karlı kışlar da dikkat çekiyor. Süper El Nino Modoki kışı 1983 de (karlı bir kış) batılı QBO fazında geçmiş. Yani bu seneki batılı QBO bize çok kötü anılar bırakmayabilir.
———————
Yukarıda paylaştığımız verilere, inceleyip buraya koymadığımız PDO gibi, AO ve NAO’nun genel gidişatı gibi birçok veriyi ve önde gelen kurumların kış tahminlerini eklediğimizde çıkan tabloyu madde madde özetlersek;
1- Süper El Nino var, fakat özellikle Atlantik’te El Nino Modoki koşulları hakim, geçen yılki gibi hafif pozitif AO-NAO düşünülebilir. Bu da Avrupa Kıtası’nın büyük kısmının Atlantik’ten gelen rüzgarlar ile normalden daha ılık bir kış yaşayacağına işaret ediyor. Güney Avrupa (ve Türkiye) için bu genelleme normalde geçerli değil, pozitif AO-NAO buralarda genel olarak normal veya normalden soğuk kışlara işaret eder ama küresel ortalama sıcaklıkların çok yüksek seyretmesi nedeniyle ortalamada “eski kışlar”ın normaline yaklaşmak bile zor…
2- Benzer yılların basınç örüntüleri de kendi bölgesinde baskın bir Azor Yüksek Basıncı’nı işaret ediyor, pozitif AO-NAO’yu destekleyen bir veri daha.
3- Ekim Ayı Avrasya Kar Örtüsü anomalisi negatif AO’yu işaret ediyor, fakat bu teori geçen sene sonuç vermediği için kesin negatif olacak diyemiyoruz. Aşırı pozitif AO beklenmiyor diyebiliriz.
4- Batılı Stratosfer rüzgarları ve buna bağlı QBO endeksi aşırı pozitif değerde, bu da pozitif AO-NAO durumunu gösteriyor.
5- Eurosip, ECMWF ve JAMSTEC gibi önde gelen tahmin merkezleri de yukarıda yazdıklarımıza paralel kış tahminleri ürettiler.
6- Kışın ikinci yarısında, özellikle Şubat ayında AO ve NAO değerleri nötre hatta negatife de meyledebilir. Şubat ayı ülkemizde meteorolojik hadiseler bakımından bu kışın en aktif ayı olabilir.
7- 2016 kışını ortalama olarak 2015, belki bir nebze de 1983 kışı gibi (doğu kesimlerde) bekleyebiliriz. Ülkemizin batı yarısının normalden ılık bir kış yaşayacağını, geçen seneye nazaran seyrek de olsa zaman zaman lodosun ve ılık havaların ziyaretimize geleceğini, ancak Balkanlar ve Ukrayna üzerinden de birkaç soğuk hava atağının ülkemizi etkileyeceğini düşünüyoruz. Bu sonbaharda Orta Akdeniz sistemleri ülkemizde geçen seneki kadar aktif olamadı, dolayısı ile bu kış boyunca (özellikle de batı kesimlerde) geçen seneki kadar bol yağışlı ve hareketli dönemler göremeyebiliriz. Kış genelinde Avrupa Kıtası’nda Azor Yüksek Basıncı normalden fazla hakimiyet kuracağından ülkemizde durgun ve sisli dönemler de görülecektir, bu dönemlerde İç ve Doğu kesimlerde gece ayazları etkili olacaktır. Karadeniz üzerinden gelecek olan sistemler sayesinde Orta ve Doğu Karadeniz kıyıları, İç Anadolu’nun doğusu, Doğu ve ve Güneydoğu Anadolu’da yağışlar mevsim normallerinin üzerinde beklenebilir.
